Bardzo wiele kobiet, z właściwą sobie zaradnością i umiejętnością zarządzania czasem, łączy pracę mamy na pełnym etacie i karierę zawodową. Na szczęście prawo daje im pewne przywileje, z których mogą korzystać.
Dziś, w Dniu Matki, przybliżymy pokrótce, jakie prawa przysługują kobietom spodziewającym się dziecka i tym, które dziecko urodziły.
Po pierwsze kobieta w ciąży jest pod ochroną, jeśli chodzi o rozwiązanie z nią umowy o pracę (nie dotyczy okresu próbnego w wymiarze 1 miesiąca). Pracodawca nie wypowie jej umowy ani w czasie trwania ciąży, ani podczas zasiłku macierzyńskiego (chyba, że zajdą przesłanki uzasadniające zwolnienie z jej winy albo zakład pracy znajdzie się w upadłości bądź likwidacji). Jeśli ciężarna pracownica ma umowę na czas określony (i ma ona wygasnąć po upływie trzeciego miesiąca ciąży), ulegnie ona przedłużeniu do dnia porodu, przy czym nie dotyczy to umowy na zastępstwo za nieobecnego pracownika.
Kobietom w ciąży i kobietom karmiącym piersiom nie wolno wykonywać niektórych prac, które szczegółowo określa Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 kwietnia 2017r. w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią (Dz. U. 2017 poz. 796). Kobiety w ciąży i kobiety karmiące dziecko piersią nie mogą wykonywać prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia, które mogą mieć niekorzystny wpływ na ich zdrowie, przebieg ciąży lub karmienie dziecka piersią.
Po urodzeniu dziecka każdej mamie przysługuje urlop macierzyński. Wymiar takiego urlopu wynosi 20 tygodni, przy czym liczba tygodni zwiększa się w przypadku ciąży mnogiej: na bliźniaków mama otrzyma 31 tygodni, dla trojaczków prawo przewiduje 33 tygodnie, dla czworaczków 35 tygodni. Jeśli mama urodzi pięcioro lub więcej dzieci, może skorzystać z 37 tygodni urlopu macierzyńskiego. Warto dodać, że część urlopu macierzyńskiego można wykorzystać przed porodem (ale maksymalnie 6 tygodni i o ten czas skraca się urlop po porodzie).
Bezpośrednio po urlopie macierzyńskim mama może skorzystać z urlopu rodzicielskiego. Można nawet złożyć jeden wniosek o urlop macierzyński i rodzicielski wykorzystywany bezpośrednio po nim. Taki wniosek składa się nie później niż 21 dni po porodzie.
Jeśli chodzi o urlop rodzicielski, prawo przewiduje pewną dowolność. Urlop ten ma trwać 32 tygodnie po urodzeniu 1 dziecka lub 34 tygodnie przy porodzie mnogim. Urlop ten jest udzielany jednorazowo albo w częściach, jednakże nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia. Konieczne jest złożenie pisemnego wniosku o urlop rodzicielski przez pracownika nie później niż 21 dni przed jego rozpoczęciem.
Mamie przysługuje także urlop wychowawczy – tu również konieczny jest pisemny wniosek pracownika przynajmniej 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu. Urlop wychowawczy może być udzielony maksymalnie w 5 częściach. Wymiar tego urlopu to 36 miesięcy, z tym, że 1 miesiąc jest zarezerwowany dla drugiego rodzica. Urlop wychowawczy nie daje jednak prawa do wynagrodzenia ani zasiłku.
Jeśli mama zdecyduje się wrócić do pracy i karmi swoje dziecko piersią, ma prawo do przerwy na karmienie. Prawo przewiduje możliwość wykorzystania dwóch półgodzinnych przerw wliczanych do czasu pracy (w przypadku karmienia więcej niż jednego dziecka każda przerwa trwa 45 minut). Przerwy można połączyć w jedną na wniosek pracownika. Nie przysługują, jeśli mama karmiąca pracuje poniżej 4 godzin, natomiast jeśli czas pracy nie przekracza 6 godzin przysługuje tylko jedna przerwa. Ważne – nie ma ram czasowych do korzystania z tego przywileju.
Dodatkowo rodzicowi (nie tylko mamie, ale tylko jednemu z rodziców) przysługuje zwolnienie z pracy w wymiarze 16 godzin lub dwóch dni do czasu ukończenia przez dziecko 14 lat. Oczywiście pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Czas ten nie jest opieką nad dzieckiem, choć takie nazewnictwo przyjęło się w codziennym życiu – można go spożytkować dowolnie.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. kodeks pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1320)
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 kwietnia 2017 r. w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią (Dz. U. poz. 796)
